Amerykanie i Rzymianie to nie tylko mieszczanie. O poprawnym stosowaniu rzeczowników o nietypowej odmianie

Cel: odmieniam rzeczowniki o nietypowej odmianie
Kryteria sukcesu:
- wymieniam przynajmniej 5 rzeczowników występujących w liczbie mnogiej,
- używam liczebników zbiorowych lub wyrazu "para" do przekazania, że rzeczownik oznacza kilka przedmiotów,
- poprawnie odmieniam rzeczownik "przyjaciel" w liczbie mnogiej,
- stosuję formy oko/ucho w odniesieniu do narządu wzroku i słuchu oraz kropli tłuszczu i części naczynia,
- odmieniam rzeczowniki zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na -anin.

Lekcję rozpoczęłam od pokazania okularów. Poprosiłam o wskazanie liczby. Zdania były podzielone, wątpliwości rozwiał jeden z uczniów, który powiedział "przecież nie powiemy ten, ta, to okulary, tylko te okulary, to musi być liczba mnoga." Rozdałam uczniom 4 rebusy, których rozwiązaniem były rzeczowniki w liczbie mnogiej: perfumy, spodnie, sanie, nożyce.

Generator rebusów- link do generatora rebusów.

Następnie uczniowie podchodzili do tablicy i zapisywali inne rzeczowniki występujące tylko w liczbie mnogiej: obcęgi (nie znali znaczenia wyrazu), grabie, widły, szczypce, drzwi, ludzie, wrota, majtki, rajstopy, usta, okulary, Helsinki, skrzypce, ferie, andrzejki, chrzciny, Alpy, Tatry.
Za pomocą patyków zobrazowałam uczniom cyfrę 4 i zapytałam jak powiedzielibyśmy poprawnie mając na uwadze 4 sztuki obcęgów. Uczniowie użyli wyrazu "para", "sztuka" i mnóstwo propozycji wykorzystania liczebników. Wśród nich padł też liczebnik zbiorowy we właściwej formie- czworo obcęgów. Przeszliśmy do ćwiczeń i okazało się, że wiele osób nie ma wyćwiczonego pojęcia "para", bo odnosi je do jednych nożyczek lub drzwi. Przy rzeczowniku zapisanym na tablicy przykładałam różną liczbę patyków i uczniowie stosowali do określenia ilości wyraz "para" i liczebnik zbiorowy lub tylko liczebnik zbiorowy. Ćwiczeń pokazujących pojęcie "pary" oraz utrwalających użycie liczebnika zbiorowego zrobiliśmy sporo, jednak podczas zaznaczania kryteriów sukcesu ten materiał okazał się dla uczniów trudny.

 Para = 2 sztuki

Kolejnym krokiem było zadanie pytania jak powiemy: dwa oka czy dwoje oczu? dwa ucha czy dwoje uszu?
Uczniowie odrzucili formy "oka" i "ucha." Wyjaśniłam na przykładzie ucha od kubka i oka jako kropli tłuszczu na wodzie jakie są różnice. (Użyłam kubka do demonstracji ucha, mam doświadczenie, że nawet na etapie 6 kl. uczniowie potrzebują konkretnych przedmiotów by lepiej coś zapamiętać czy wyobrazić sobie. Do kubka można też nalać wody i kilka kropel oleju, wtedy pokażemy i ucho, i oko). Dokonaliśmy odmiany w liczbie pojedynczej i mnogiej stosując technikę głośnego powtarzania. Błędy wyłapywałam i korygowałam. Uczniowie zapisali odmianę w zeszytach i w parach odpytywali się z odmiany tych rzeczowników.

Kolejnym wyrazem z trudnością w odmianie okazał się wyraz "przyjaciel. Uczniowie, losowani patykami, zapisywali poszczególne formy na tablicy. Kolejny raz głośno odmieniliśmy rzeczownik. Podawałam nazwę przypadka, a uczniowie odpowiadali właściwą formą.

Ostatnim zaproponowanym problemem w deklinacji były rzeczowniki zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na - anin. Tu użyłam nakrętek do zapisania końcówek, a temat rzeczownika zapisałam na kartce. W ten sposób rozpoczęłam przygotowanie do wprowadzenia uczniów do tematu i końcówki fleksyjnej.
Najpierw odmieniliśmy wyraz Amerykanin, a potem Amerykanie, a po nich Rzymianin i Rzymianie. Dzięki nakrętkom przekładanym z końcówek uczniowie mogli zaobserwować, że rzeczowniki zakończone na - anin przyjmują jedno z dwóch zakończeń.

 Osobno zapisana na nakrętce litera "i" wskazywała na to, że należy w tym przypadku do tematu wyrazu i była umieszczana przy temacie wyrazu.

Na zdjęciu widać różnice w zakończeniach- w formach dopełniacza i biernika liczby mnogiej pozostały nakrętki z końcówką -ów w wyrazie Amerykanin, a na ich miejscu pojawiły się nakrętki bez końcówek.

Lekcję podsumowaliśmy zaznaczeniem świateł i omówieniem tego, co wymaga jeszcze pracy.