Pomysły na wykorzystanie matematyki na lekcjach języka polskiego

Matematyczna szarlotka

Przepis na języku polskim można omówić podczas pieczenia szarlotki, bo ta, jak wiadomo, jest dobra na wszystko. Podczas wykonywania czynności uczniowie przeliczali jednostki- gramy na dekagramy, odmierzali ilości- szklanka, łyżeczka, wykonywali czynności zgodnie z opisem, a po upieczeniu szacowali jakiej wielkości może być kawałek ciasta, żeby wystarczyło dla wszystkich.

A czemu by nie gra? 

Gamifikacja to już trend w edukacji. Polega na użyciu gier, które zachęcają do działania, zwiększają zaangażowanie lub ożywiają lekcję. Gry lubimy dzięki 3F- friends, feedback and fun – przyjaciele, informacja zwrotna i zabawa.

Kartony po jogurtach przydały się do zaprojektowania gry. Celem gry było utrwalenie umiejętności wskazywania dopełnienia w zdaniu. Każda z grup otrzymała pudełko po jogurtach, plastikowe kubki, kartkę z 20 zdaniami i kostkę do gry. Pionkami były kubki. Każdy z pionków wyglądał tak samo, więc zadaniem uczniów było też ćwiczenie pamięci polegające na zapamiętaniu, na którym polu zatrzymał się mój pionek. Zdania, przygotowane na kartce, uczniowie mieli wyciąć i umieścić w startowym kubku na polu pierwszym. Następnie, zgodnie z liczbą oczek wyrzuconych na kostce, przemieszczali się po polach. Każdy ruch kończył się wylosowaniem zdania i podkreśleniem w nim dopełnienia. Ustaliliśmy również na początku, że poszukiwania dopełnienia rozpoczynamy od wskazania czasownika, z którym ta część zdania się wiąże, zadaniem właściwego pytania o dopełnienie i określeniem nazwy przypadka, którego to pytanie dotyczy. Pracę osoby odpowiadającej monitorowała grupa, która udzielała oceny koleżeńskiej. Pasek ze zdaniem uczeń wrzucał do swojego kubka- pionka. Pola specjalne gwarantowały w grze przywilej przesunięcia się o 3 pola do przodu- jeśli grupa uznała odpowiedź za prawidłową lub cofnięcia się o 3 pola w przypadku błędnej odpowiedzi. Po ukończeniu gry głośno czytałam zdanie i osoby, które akurat miały je w swoim kubku udzielały odpowiedzi wg schematu ustalonego na początku lekcji. Sprawdzaniu zawsze towarzyszyło pytanie- kto ma inaczej? Jeśli ktoś miał inaczej, to prosiłam o uzasadnienie. W ten sposób uczeń wiedział co jest dobrze, co źle i jak poprawić- wylosowany uczeń z poprawną odpowiedzią wyjaśniał odpowiedź, a ja udzielałam najczęściej instrukcji jak pracować w przyszłości- najczęstsze błędy to pomyłka w zadaniu pytania lub pytanie inne niż przypadków. Wygrywały w grupie te osoby, które najszybciej dotarły do mety oraz miały najwięcej poprawnych odpowiedzi. Jedna z grup, po zakończeniu rundy, losowała zdania wcześniej omówione. Wylosowane zdanie, z cudzego kubka, było czytane na głos przez innego ucznia i osoba słuchająca ustnie podawała dopełnienie w zdaniu. Usłyszałam od uczniów, że ćwiczą teraz słuchowe odszukiwanie dopełnień. Jak widać nauka nie poszła w las i moi uczniowie wiedzą, że ważne jest nie tylko wzrokowe przetwarzanie.

Gramatyczna pictureka
Ta gra z pewnością jest treningiem logicznego myślenia. Gramy w określanie form czasownika. Na kartce uczniowie, podzieleni na grupy, zapisują formy różnych czasowników. Przy zapisie biorą pod uwagę osobę, liczbę, czas i, w zależności od niego, rodzaj. Możemy powiedzieć uczniom, że mogą swoją pracę podzielić wedle osoby, czasu czy liczby. Na przykład uczeń A ma zapisać 10 czasowników w 2os. liczby pojedynczej i liczby mnogiej w różnych czasach, a uczeń B ma zapisać to samo, tyle że w 1 osobie. Po zapisaniu czasowników (możemy się umówić np. na 30 czasowników), uczniowie określają formy wybranych czasowników i zapisują je na karteczkach. 

Na karteczce nie może znaleźć się zapisany czasownik. Następnie kartki z zapisanymi formami czasowników odwracają i po kolei losują. Gdy uczeń wylosuje kartkę z zapisem: 1 osoba, liczba pojedyncza, czas teraźniejszy, to wszyscy uczniowie na planszy szukają czasownika w takiej formie. Gdy znajdą, wskazują czasownik palcem. Kto pierwszy trafi na czasownik i poprawnie go wskaże, otrzymuje kartkę na znak zdobytego punktu. 

Polecam grę, bo od początku do końca są zaangażowani w jej tworzenie uczniowie, w zabawie materiał utrwala się lepiej, a uczniowie otrzymują ocenę koleżeńską swoich umiejętności.

Kąty w powiedzeniach, związkach frazeologicznych:

Idź do kąta
Widzieć coś kątem oka
Patrzeć na sprawę pod jakimś kątem
Zanalizować coś pod kątem
Cztery kąty i piec piąty
Snuć się z kąta w kąt
Patrzeć z ukosa
Mieszkać u kogoś kątem

Dobrze byłoby, gdyby nasi uczniowie korzystali z tego repertuaru na co dzień. Jednak nie tylko pamięciowe przyswojenie powinno być naszym nauczycielskim celem. Warto podczas wprowadzania form językowych zadawać pytania polegające na wyborze:
Snuć się z kąta w kąt- to nudzić się czy nie nudzić?
Widzieć coś kątem oka- Co to jest kąt oka? To widzieć coś/kogoś dokładnie czy nie?

Wymiar i współrzędne

Wymiar to konkretna wartość, wymierzona w jednostkach długości. Co jednak z czwartym wymiarem? Czy jest coś, czego nie możemy wymierzyć?

Językowo na pewno zainteresuje nas wymiar kary, sprawiedliwości, obowiązków, podatków, odpowiedzialności, czasu pracy... Możemy się pokusić z uczniami o refleksję, które z wymiarów da się opisać liczbą, a które nie.

Na lekcji możemy odnieść się do wymiaru czasu, który jest jednowymiarowy (możemy także odnieść się do teorii względności i nazwać go czwartym wymiarem). Dla potrzeb działań polonistycznych korzystniejsze stanie się jednowymiarowe ujęcie czasu i zamieszczenie na osi czasu historii rodziny, życia ucznia, planów na najbliższy rok czy wydarzeń w tekście lit.

O dwóch wymiarach możemy podyskutować podczas gry w statki. Z powodzeniem grałam z uczniami w statki ortograficzne, gdzie do kratownicy wpisywali odpowiednią ilość wyrazów z trudnością ort. (wyrazy wcześniej były podane) i w dwójkach zdobywali ort. statki. Siatka dwuwymiarowa przyda się także do tworzenia planu miasta. Tworzyłam z uczniami plan Doliny Wiśni z lektury "Bracia Lwie Serce." Dwa wymiary będzie miała także mapa, na której możemy odszukać miejsca podróży Filiesa Foga czy tułaczki Skawińskiego. Możemy to zrobić także  w wymiarze globusa. Poćwiczyć można także odszukiwanie współrzędnych do gry terenowej. Uczniowie sami mogą podzielić mapę miasta na siatkę (jak w grze statki) i wytyczyć trasę, którą będą poruszali się inni uczniowie. Na mapie mogą zaznaczyć miejsca, w których ukryte zostaną zadania do wykonania. Mogą to być zadania powtarzające materiał.

Polecam także do przeczytania i omówienia z uczniami opowiadanie Edwina Abbotta "Flatlandia, czyli kraina płaszczaków." Bohaterami są płaskie istoty- narrator kwadrat, kobiety odcinki, robotnicy i żołnierze trójkąty równoramienne, urzędnicy pięciokąty foremne, duchowni wielokąty podobne do kół. Uporządkowany świat zostaje zburzony przez trójwymiarową kulę. Idealne by zetrzeć się w dyskusji na temat innych punktów widzenia, odniesień, doświadczeń

Uczymy się uzasadniania- rozumowania
W ubiegłym roku szkol. uczestniczyłam w projekcie "Agenci Globalnej Zmiany," w obszarze "Rozwój miast i społeczeństwa." Jednym z etapów projektu było stworzenie miasta przyszłości. Uczniowie podzieleni na grupy najpierw ustalali czego potrzebuje nasze miasto w przyszłości, a następnie wykonywali w gipsie wizualizację pomysłu. Matematycznie ustalali proporcje gipsu i wody, by dało się formować materiał, szacowali wielkość kartonu do postawienia pracy, tworzyli kształty i figury. Po zakończonej pracy wypowiadali się na temat wykonanej pracy i uzasadniali dlaczego nasze miasto potrzebuje właśnie tego. W filmikach zamieściłam wypowiedzi uczniów 5klasy. Cieszył mnie ogromnie wniosek na podsumowanie naszych działań, że lepienie z gipsu jest tak samo trudne jak projektowanie miasta przyszłości. Możemy założyć cel, ale nigdy do końca nie wiadomo jakie będą tego efekty.

Matematyczna i strategiczna lektura z kanonu światowej klasyki- Lewis Carroll "O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra" 

Rodzice moich uczniów prosili mnie o dobór książki na nagrodę na koniec roku. Wybrałam tę pozycję zainteresowana rozgrywką szachową, w której stawką jest tron. Matematycznie sprawdzi się także symetria, bo przecież świat, do którego przenosi się Alicja kryje się za lustrzanym odbiciem jej pokoju. A do tego zegar ma twarz uśmiechającego się staruszka, figury szachowe przechadzają się... Już wiem, że na pewno moi uczniowie też "przejdą" przez lustro i popracujemy metodą 6 myślowych kapeluszy de Bono, postaramy się także zagrać partię szachową korzystając z tekstu i doskonaląc czytanie ze zrozumieniem. Książka treścią idealnie wpisuje się w projekt "Matematycznie na języku polskim."

Pojęcie dyskusji i debaty jako zbiór i podzbiór

Tworzenie gry dydaktycznej

http://inspirowniaedukacyjna.blogspot.com/2018/10/gramy-i-tworzymy-ukad-wydarzen.html