Standardy zapisane w podstawie programowej służą powstaniu programów. Standardy te są bardzo ogólne i wyznaczają treści w programach nauczania. Przypomnę, że nauczyciele mogą napisać własny program nauczania i nie mają obowiązku pracy z programem wydawnictwa. Nie przeszkadzają w tym podręczniki, które są środkiem dydaktycznym, więc mają rolę pomocową. Nie ma obowiązku korzystania z nich na lekcji.
Na podstawie programu nauczania tworzone są wymagania edukacyjne. W tworzeniu ich lub korzystaniu z przygotowanych przez wydawnictwa należy przed materiałem kształcenia widzieć UCZNIA i brać pod uwagę m.in. czynniki środowiskowe, motywacyjne.
Wymagania edukacyjne powinny być obecne przy:
- planowaniu lekcji,
- monitorowaniu jej,
- ocenianiu bieżącym,
- układaniu sprawdzianów,
- ustalaniu śródrocznej i rocznej oceny klasyfikacyjnej.
Często nauczyciele zgłaszają mi problem trudności w odróżnieniu wymagań od kryteriów i ich formułowania. To proces i pomóc może po prostu ciągłe ćwiczenie się w tym. Wymagania są ogólne, kryteria są ich uszczegółowieniem.
Pomocne mogą być pytania:
PO CZYM POZNAM, ŻE UCZEŃ WIE/ UMIE?
JAK TO SPRAWDZĘ?
Jeśli przede mną wymaganie: uczeń definiuje spójnik, to w kryterium zapisuję, jakiej wiedzy od niego oczekuję:
- wskazuje, że spójnik to nieodmienna część mowy;
- wskazuje na jego funkcję ( w języku ucznia: łączy wyrazy lub części składowe zdań).
Zwrócę również uwagę na pułapkę posługiwania się jedynie podstawą programową w tworzeniu lekcji. Też w nią wpadłam. Standardy w niej zawarte są zbyt ogólne. Skuteczniej, łatwiej i zgodnie z przepisami prawa pracuje się w oparciu o wymagania edukacyjne.
Zadania, które tworzymy na lekcji lub aby sprawdzić opanowanie wiadomości i umiejętności powinny wynikać z wymagań edukacyjnych. Czasami zadania, szczególnie z wiedzy i rozumienia w taksonomii w sferze poznawczej Blooma, mogą przyjąć postać bardzo podobną, a czasami nawet taką samą jak samo wymaganie: wskaż, zaznacz, nazwij to m.in. czasowniki z tych poziomów. Trochę jednak zawilej wygląda to, gdy przechodzimy do umiejętności intelektualnych, czyli zastosowania, analizy, syntezy i ewaluacji. Pokażę proces tworzenia kryteriów od standardu przez wymagania edukacyjne na przykładzie.
Standard w podstawie programowej w celach szczegółowych to:
Uczeń tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: [...], list, [...];
Wymagania jednego z wydawnictw zostały opracowane następująco:
- stopień dopuszczający: zna list jako formę wypowiedzi, wie, kim są nadawca i adresat, zna zwroty do adresata;
– stopień dostateczny: zna elementy listu, odróżnia nadawcę i adresata, zna zasady pisowni w zwrotach do adresata;
- stopień dobry: wypowiada się na temat cech listu jako formy wypowiedzi, podaje przykłady nadawcy i adresata;
- stopień bardzo dobry: omawia elementy listu, wskazuje nadawcę i adresata, poprawnie pisze zwroty do adresata;
- stopień celujący: pisze oryginalny, rozwinięty list prywatny.
I tu zatrzymam się, aby zwrócić uwagę na to, że wymagania edukacyjne warto przeanalizować przed wykorzystaniem ich w pracy. Weźmy pod uwagę wymaganie na stopień dopuszczający: wie, kim są nadawca i adresat i wymaganie na stopień bardzo dobry: wskazuje nadawcę i adresata. Wymaganie opisane jest różnymi czasownikami, ale czy różnią się one na tyle, że w klasie 4 szkoły podstawowej jest potrzeba tworzenia takiego wymagania? Mamy też tu błąd w tworzeniu samego wymagania edukacyjnego: wskazanie czegoś jest z poziomu wiedzy, a mamy wcześniej wymagania z wyższych poziomów. taksonomicznych, zatem nie możemy się ,,cofać” do poziomu wiedzy w dobieraniu czasowników, jeśli jesteśmy już w obszarze umiejętności intelektualnych. Podkreślę ponownie standard: tworzy spójną wypowiedź […]. Dopiero w wymaganiu na stopień celujący mamy tworzenie wypowiedzi i to już ma być oryginalny, rozwinięty list. Gdzie gradacja trudności? We wcześniejszych wymaganiach powinno być tworzenie listu: z pomocą nauczyciela, na podstawie wzoru, samodzielnie z błędami w konstruowaniu. Takich błędów w formułowaniu wymagań jest wiele, dlatego po raz kolejny zachęcam do przyjrzenia się im i modyfikacji w celu usunięcia błędów, ale i dostosowania ich do możliwości uczniów.
Gdy już zmienimy wymagania edukacyjne i pójdziemy w stronę standardu edukacyjnego, to w wymaganiach od stopnia dobrego do stopnia celującego na pewno powinno znaleźć się tworzenie wypowiedzi. Nie spodziewałabym się również, że w klasie czwartej szkoły podstawowej uczeń napisze oryginalny, rozwinięty list. Według mnie na tym etapie dobrze byłoby, aby w ogóle napisał list. Kryteria oceny listu zamieszczam jako grafikę.
Zwracam uwagę na to, aby nie oczekiwać w klasie czwartej poprawnego pod względem językowym, ortograficznym i interpunkcyjnym listu. Dlatego w kryteriach odnoszę się do konkretnych zasad ortograficznych, które uczniowie poznali. Uczniów w skali ryzyka dysleksji lub ze stwierdzonymi specyficznymi trudnościami w pisaniu i w czytaniu poproszę o znajomość zasady ortograficznej, a nie wykorzystanie jej.
Przyjrzyjmy się jeszcze zadaniom, które formułujemy. Poniższym przykładem pokażę drogę od wymagania edukacyjnego do polecenia i kryteriów oceny. Polecenie brzmiało: utwórz dialog między Tobą a kolegą z klasy na temat pogody, która jest na dworze. Twoja praca powinna być zbudowana przynajmniej z 4 wypowiedzi. Użyj w niej 3 typów wypowiedzeń.
Zastosowałam w jednym poleceniu wymagania:
- używa myślnika przed wypowiedzią dialogową,
- buduje wypowiedź na temat pogody,
- używa wyznaczników świadczących o tym, że odbywa rozmowę z kimś, np. odpowiedział Krzyś, zaśmiała się Zosia, powtórzył Paweł i są one poprzedzone myślnikiem oraz zakończone kropką,
- rozpoczyna wypowiedź dialogową wielką literą,
- kończy wypowiedź znakiem interpunkcyjnym właściwym dla typu wypowiedzi,
- pisze przynajmniej 4 wypowiedzi dialogowe,
- używa 3 typów wypowiedzeń,
Zadaję sobie pytania:
w jaki sposób sprawdzę, że uczeń spełnia wymagania?
w jaki sposób uczeń poza, że je spełnił lub nie?
Kryterium oznaczone żółtym kolorem jest do wymagania na stopień bardzo dobry (wymaganie: uczeń stosuje odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu wypowiedzeń), pozostałe kryteria są na stopień celujący (wymaganie: uczeń tworzy samodzielnie dialog)..
Jeszcze raz zwrócę uwagę, szczególnie nauczycielom języków, żeby szczególnie na etapie pierwszym i pierwszych latach etapu drugiego kształcenia nie zakładać w kryteriach, że praca jest poprawna pod względem językowym, ortograficznym, interpunkcyjnym. Można tam umieścić zasadę ortograficzną, którą uczniowie poznali. Jeśli to sprawdzian ze znajomości słówek, to można założyć liczbę błędów, którą mogą popełnić uczniowie, aby otrzymać spełnienie kryterium.
Osobom w skali ryzyka dysleksji lub ze stwierdzonymi specyficznymi trudnościami w uczeniu się warto zmienić kryterium poprawności ortograficznej: stosuje... na zna zasadę ortograficzną...
Postawię pytanie, z której pracy uczeń więcej dowie się o swoim uczeniu?
z ocenionej kryteriami?
z ocenionej z luźnymi dopiskami nauczycielki jak na grafice?
Kryteria są wskazówką dla ucznia, ale dają też komfort nauczycielom, bo z ich pomocą jesteśmy też w stanie uzasadnić każdą ocenę.
Komentarze
Prześlij komentarz